Blockchain: de stand van zaken
Eerst was er die hype, toen werd het stil en nu staat de blockchain technologie, door enkele berichtgevingen, in een negatief daglicht. Hoe disruptief is deze technologie nu echt en wat is de rol van smart contracting? Claudia en Tom gaan onder het genot van een kopje koffie in gesprek met blockchain en smart contract expert Olivier Rikken. ‘Blockchain wordt vooral slecht begrepen.’
We ontmoeten Olivier Rikken op de Nyenrode Business Universiteit, waar hij die middag een gastcollege geeft. We strijken neer aan een ronde tafel. Om ons heen krioelt het van de mensen, jong en oud. Er hangt een dynamische sfeer en Olivier lijkt zich hier thuis te voelen. Dit heeft vast te maken met het onderwerp waarover we met hem praten: blockchain. Olivier is topexpert op dit gebied en praat geanimeerd over blockchain, smart contracts en de huidige stand van zaken.
Claudia: “Olivier, ik lijk jou in vele hoedanigheden tegen te komen, als gastspreker, onderzoeker en ondernemer. Hoe ziet jouw werkweek eruit? Je lijkt zoveel petten op te hebben…”
Olivier: “Ik ben enerzijds director bij AXVECO waar ik vooral een onderzoek- en kennisrol heb. Ik verzorg veel gastcolleges als onderzoeker op het gebied van disruptieve technologieën, zoals blockchain. Daarbij promoveer ik op governance vraagstukken op blockchain gebied. Anderzijds ben ik betrokken bij diverse initiatieven zoals de Dutch Blockchain Coalition en begeleid ik dolgraag emerging tech startups, oftewel starters die zich bezighouden met opkomende technologieën. Er is zoveel gaande, wil je je als expert blijven profileren dan moet je, zo vind ik, in alle hoeken op zoek gaan naar mogelijkheden, toepassingen en ontwikkelingen.
Er zijn vele technologieën in opkomst, waaronder blockchain, IoT en artificial intelligence. Ik zie met name meerwaarde in technologieën die elkaar aanvullen en met elkaar samenwerken, zoals Internet of Things, blockchain en smart contracts. De mogelijkheden die je hiermee creëert, zetten heel wat bestaande processen op z’n kop. Wil je als organisatie hiermee aan de slag, dan moet je wel in het diepe durven springen en huidige werkwijzen radicaal durven om te gooien. Ik help deze bedrijven hierbij.“
‘Het negeren of ontkennen van de impact van nieuwe technologieën is het gevaarlijkste dat je als kantoor kan doen.’
Tom: “Er zijn diverse interessante samenwerkingsverbanden op het gebied van blockchain. Met name de Dutch Blockchain Coalition komt vaak voorbij, vooral in relatie tot de juridische sector. Wat is jouw rol bij Dutch Blockchain Coalition (DBC) en wat is voor jou de toegevoegde waarde om hierin te participeren?”
Olivier: “Dutch Blockchain Coalition is een publiek private samenwerking tussen overheid, bedrijven en kennisinstellingen met als doel: het creëren van een veilige, betrouwbare digitale blockchain infrastructuur in Nederland die aansluit op de wensen van de gebruiker van de toekomst. Het is door meerdere partijen geïnitieerd en uiteindelijk voortgekomen uit een eerste meeting 3,5 jaar geleden - op initiatief van het ministerie van Economische Zaken - waarbij ik aanwezig mocht zijn. Het is echt vooruitstrevend dat het Ministerie inzag dat het bij elkaar zetten van experts een goed idee is. Nederland vervuld hierin echt een voorbeeldrol. Als je echt stappen wilt zetten met dergelijke nieuwe technologieën is samenwerken key!”
Claudia: “Ook advocatenkantoren en de KNB zijn bij de Dutch Blockchain Coalition betrokken. Begrijpelijk, lijkt mij aangezien blockchain de juridische sector tweeledig raakt. Enerzijds omdat toepassingen, zoals smart contracting, binnen deze sector van toegevoegde waarde kunnen zijn en anderzijds omdat blockchain juridisch gezien de nodige aandacht vraagt. Hoe zie jij dat?”
Olivier: “De advocatuur speelt inderdaad een belangrijke rol. Blockchain gaat niet alleen de juridische dienstverlening raken, maar ook de ondernemingen van cliënten. Het is noodzakelijk dat advocatenkantoren aanhaken om met hun expertise blockchain toepasbaar te maken binnen de wet- en regelgeving.
Om je een voorbeeld te geven: Met de werkgroep smart contracts van de Dutch Blockchain Coalition, bestaande uit onder andere vier advocatenkantoren - Kennedy Van der Laan, CMS, Pels Rijcken & Drooglever Fortuijn en Van Doorne - en een serie tech bedrijven hebben we in acht sessies gezocht naar antwoorden op vragen als: ‘is een smart contract’ legally binding?’” en “wat zijn toekomstige kennisbehoeftes om met smart contracts en blockchain om te kunnen gaan?”
Claudia: “Ik ben benieuwd. Is een smart contract juridisch bindend of niet?”
Olivier: “Dat hangt ervan af en dat is ook logisch. Het is bindend als het aan de juiste voorwaarden voldoet en dat verschilt per geval. Hier speelt de inmenging van advocatenkantoren een mooie rol. Zo ontstond er een discussie over het niet kunnen herleiden van jurisprudentie. In het begin was ik ervan overtuigd dat de huidige wetgeving zou moeten worden aangepast. Joost Linneman (Kennedy Van der Laan) en Sandra van Heukelom - Verhage (Pels) antwoorden nuchter: ‘Dat zal wel meevallen, we hebben nu gewoon allemaal veel vragen die we moeten duiden.”
Tom: “In aansluiting op het feit dat de KNB betrokken is bij de Dutch Blockchain Coalition, vraag ik me af wat jij vindt van de rol van beroepsorganisaties in relatie tot innovatie. Vind je dat beroepsorganisaties voldoende doen en geven ze innovatie, en technologieën zoals blockchain, voldoende ruimte?”
Olivier: “Dat verschilt een beetje per organisatie, maar organisaties zoals de KNB doen actief mee in het verkennen van de mogelijkheden van nieuwe technologieën. Dit hoeft overigens niet altijd met het bouwen en experimenteren van nieuwe oplossingen te zijn, het kan al beginnen met het goed (laten) informeren over wat nieuwe technologieën echt behelzen, zodat men goed feiten van fictie kan scheiden.
Claudia: “Er wordt veel gezegd en geschreven over blockchain. Eerst was er die hype, toen rust en de laatste tijd lijkt blockchain negatief belicht te worden. Geloof jij nog in de meerwaarde van Blockchain?”
Olivier: “We hebben inderdaad te maken gehad met een hype. Nu bevinden we ons in een veranderingsproces en dat kost tijd. Dat deze technologie wellicht in een minder positief daglicht staat op dit moment, heeft vooral te maken met het feit dat de technologie en haar mogelijke impact/meerwaarde slecht begrepen wordt, net zoals dat het geval was bij de opkomst van internet. We moeten de hype cycle door. Dit is niets meer dan een natuurlijk proces bij iedere opkomende technologie.”
‘Blockchain technologie kreeg onterecht de schuld van het markteffect van crypto currency.’
Claudia: “Wat bedoel je als je zegt dat blockchain slecht begrepen wordt?”
Olivier: “Mensen associëren blockchain met de bitcoin. Begrijpelijk, want daar wordt veel over gecommuniceerd en gespeculeerd. Terwijl je blockchain voor twee hoofdtoepassingen kan gebruiken: voor transactie van waarde - bijvoorbeeld in de vorm van crypto currency of zogenaamde tokenized assets - en voor wat ze noemen ‘evidence trail solutions’, het vastleggen van data op een nagenoeg ontegenzeggelijke manier. Momenteel wordt hard gewerkt aan oplossingen voor het laatste. Ik schat in dat zo’n 75% van alle ontwikkelingen in relatie staan tot ‘evidence trail solutions’.
‘De volledige aandacht van heel veel partijen wereldwijd ligt op het bouwen van blockchain toepassingen.’
Voor januari 2018 werd de blockchain hype gedreven door crypto currency. Deze waarde stortte in, waarop berichtgeving volgde dat blockchain niets waard zou zijn. De technologie kreeg de schuld van het markteffect van de crypto currency. Verschillende media hebben als je het mij vraagt niet altijd even goed onderzocht wat blockchain precies is, waardoor een verkeerd beeld geschetst is, zowel in de mogelijkheden als de onmogelijkheden van de technologie.
Blockchain klapt niet in elkaar zoals de media schrijft. De volledige aandacht van heel veel partijen wereldwijd ligt op het bouwen van blockchain toepassingen. Dit vormt direct bewijslast dat het wel degelijk werkt en bestaande werkwijzen op z’n kop gaat zetten.”
Tom: “Ik kan me voorstellen dat met de komst van blockchain bijvoorbeeld bestaande Escrow overeenkomsten overbodig worden verklaard. Je stelt een Escrow agreement binnen 2 seconden op, zonder bank en notaris. Heb je nog meer van dit soort voorbeelden?”
Olivier: “Neem de retailsector. Aan de hand van blockchain wordt de bewijslast van de supply chain vastgelegd. Ook worden er diverse initiatieven ontwikkeld op het gebied van ‘Know your customer’. Hierbij wordt gekeken naar mogelijkheden om te bewijzen dat jij, jij bent zonder details of te veel data te overhandigen.”
Tom: “Ik begrijp dat dat verder gaat dan je fysieke ID. Een persoon heeft tegenwoordig meerdere identiteiten zoals een Facebookaccount. Kun je daar iets meer over vertellen?”
Olivier: “Identity is een belangrijke pijler in veel opzichten, maar ook een lastig onderwerp. Wat het onder andere moeilijk maakt om hier snel stappen te zetten is dat het uitgeven van identiteiten tot op heden een alleenrecht was voor overheden. Wie bepaalt welke identity iemand heeft? Wereldwijd wordt gewerkt aan diverse oplossingen, waarbij Nederland een belangrijke rol speelt.
Een prachtig voorbeeld is de startup Tykn, die met een blockchain oplossing voor identities inspeelt op mensen die hun ID kwijt zijn, zoals vluchtelingen. Met deze app willen zij hun identiteit toch aantonen, ondanks dat bijvoorbeeld geboortebewijzen vernietigd zijn. Maar denk ook aan de automotive industrie, waar autofabrikanten precies weten waar onderdelen vandaan komen.”
‘Blockchain wordt slecht begrepen.’
Claudia: “Je zegt dat blockchain slecht begrepen wordt, maar wel de nodige verandering gaat brengen. Kortom, blockchain gaat ook van impact zijn op de juridische sector. Wat is het advies dat jij als expert wil meegegeven aan juridische kantoren?”
Olivier: “Denk eens terug aan Maurice de Hond die jaren terug bij Sonja Barend bol.com al omschreef. De reactie die hij kreeg was: ‘Je koopt toch geen koelkast via het internet?’ Ik geef dit voorbeeld graag voor een stuk bewustwording. Amara’s law zegt ook niet voor niets, “we tend to overestimate the short term effect and underestimate the long term effect” van zaken.
Als de toepassingen toegankelijker worden voor het publiek, gaat ook deze techniek een stormvlucht nemen - daar ben ik van overtuigd. En nee, dat betekent niet direct dat banen geschrapt worden, ondanks dat deze angst vaak de reden blijkt voor kantoren om geen onderzoek te doen. Terwijl het negeren van nieuwe technologieën echt het gevaarlijkste is wat je kan doen. Heel veel multinationals zijn ermee bezig, evenals de grote banken en verzekeraars. En ook de startup scene is groot.
Dit onderwerp is niet 1-2-3 te begrijpen, dat moet je onderzoeken. Je moet erin duiken en dat kost tijd. De meeste juridische kantoren zullen geen ‘solution builders’ worden. Het is echter wel van belang dat kantoren deze techniek in de gaten houden en bezig zijn met de vraag ‘Hoe kan ik met blockchain mijn dienstverlening anders invullen?’ De Easyjets en Googles voor de juridische sector komen eraan, dus zorg dat je je als kantoor onderscheidt.”
Tom: “Bovendien moeten de tech bedrijven die zich richten op blockchain - of ondernemingen die op de een of andere manier blockchain inzetten binnen hun dienstverlening - bijgestaan worden. Dan is het als kantoor wel handig dat je weet waar je over praat, toch?”
Olivier: “Blockchain biedt mooie kansen voor kantoren, juist als zij buiten hun bestaande vak- en rechtsgebied durven te kijken. Juist voor deze technologie kan een advocaat juridische meerwaarde leveren. Techneuten gaan voor een happy flow, zij zien technologie als een coole manier om dingen te veranderen. Echter, de technologische oplossingen moeten wel “dichtgetimmerd” worden door een jurist, die over het algemeen ziet dat de wereld groter is dan een happy flow, er gaan nu eenmaal dingen fout. Dat vult elkaar geweldig aan.”
Tom: “Wat kun je als juridisch kantoor praktisch ondernemen op dit gebied?”
Olivier: ”Als je over dit thema meer wil weten, dan adviseer ik om als eerste een training te volgen om te begrijpen wat blockchain nu echt is. Op basis daarvan kun je een afweging maken of je er wel of niet iets mee wil doen. Kijk wel even hoe technisch de training is ingestoken, begin bij het begin.
Een andere tip die ik vaak geef is, zoek de samenwerking met tech bedrijven. Ik ben van mening dat juridische kantoren en tech bedrijven meer moeten samenwerken om zo samen mooie toepassingen te bedenken. Een advocaat blijft een advocaat. Ga dus als advocaat het blockchain wiel niet zelf uitvinden, maar vraag hulp van een techneut. De technologieën worden zo specifiek, zoek elkaar op en ga ervoor zorgen dat je elkaars taal spreekt. Ik ben ervan overtuigd dat we samen deze sector kunnen laten floreren.’
Over blockchain Smart contract:
Een blockchain smart contract is ‘een deterministisch computerprogramma dat op een blockchain wordt gerepliceerd en uitgevoerd’. Deterministische computerprogramma’s volgen het ‘als dit, dan dat’-stramien: de uitkomst is voorspelbaar. Bij bepaalde beginwaarden en input zal een smart contract altijd dezelfde output geven. Kort gezegd: een smart contract is een computerprogramma en niet altijd een overeenkomst.
De blockchain is eigenlijk een digitaal grootboek dat decentraal is opgeslagen, verspreid over verschillende computers of servers in een peer-to-peer netwerk. De computers synchroniseren regelmatig met elkaar. Informatie die eenmaal is ingevoerd, kan niet door één persoon gewijzigd worden. De andere onderdelen van het netwerk geven dan bij synchronisatie een foutmelding. Daarom worden blockchain en smart contracts vaak gecombineerd. De gegevens waar smart contracts vanuit gaan, moeten wel betrouwbaar zijn. De onveranderlijkheid van de blockchain levert dat vertrouwen.
Verschijningsvormen smart contract:
De zeven meest voorkomende vormen om smart contract juridisch te duiden zijn: een overeenkomst of ter uitvoering van een overeenkomst, opschortende of ontbindende voorwaarden, eenzijdige rechtshandelingen, publiekrechtelijke besluiten, bewijsmiddelen, automatische uitvoering van al dan niet wettelijke processen en naleving van wettelijke verplichtingen.
Bron: rapport Smart Contract werkgroep Dutch Blockchain Coalition
